Η Βουλγαρική Λογοτεχνία στο Άνω Νευροκόπι,Από το μοναστηριακό σχολείο στις εκπαιδευτικές εταιρείες
-
- май 31, 2025
Το Άνω Νευροκόπι, γνωστό σήμερα ως Γκότσε Ντέλτσεφ, είναι μια πόλη στη Νοτιοδυτική Βουλγαρία με πλούσια ιστορία. Μετά την απελευθέρωση από την οθωμανική κυριαρχία, παρέμεινε εκτός των ορίων της ελεύθερης Βουλγαρίας, γεγονός που οδήγησε σε μια περίοδο παρατεταμένου αγώνα για εθνική αυτοδιάθεση και προσάρτηση στο Πριγκιπάτο. Παρά τις δυσκολίες και τις καταστολές, ο τοπικός πληθυσμός και προσωπικότητες όπως ο παπάς Χαρίτων και ο Πέταρ Σαράφοφ δεν αποθαρρύνθηκαν, αλλά συνέχισαν να αγωνίζονται για την αποκατάσταση των βουλγαρικών θεσμών και της εκπαίδευσης, με αποκορύφωμα τη συμμετοχή της πόλης στην Εξέγερση του Κρέσνα-Ράζλογκ και την Εξέγερση του Ίλιντεν-Πρεομπραζένσκι. Αυτός ο επίμονος αγώνας οδήγησε τελικά στην απελευθέρωση του Νευροκοπίου από την ομάδα του Πέγιο Γιαβόροφ κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του.
Ανάπτυξη της Βουλγαρικής Εκπαίδευσης
Ο αγώνας για ένα βουλγαρικό σχολείο στο Νευροκόπι ήταν μακρύς και γεμάτος δυσκολίες. Το 1838 ο Αβέρκι Πέτροβιτς έκανε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να ιδρύσει ένα τέτοιο σχολείο. Ωστόσο, το 1840 ο Κόσταντιν Μουταφτσίεφ, γνωστός και ως δάσκαλος Γκόσποντιν, κατάφερε να ιδρύσει ένα βουλγαρικό σχολείο στο σπίτι του, το οποίο είχε εκκλησιαστικό-μοναστηριακό χαρακτήρα. Μετά τον θάνατό του το 1860, το σχολείο διέκοψε τη λειτουργία του, αλλά αποκαταστάθηκε το 1862 από τον Τόντορ Νένοφ. Ο Νένοφ, ωστόσο, κηρύχθηκε επαναστάτης και εξορίστηκε το 1863, γεγονός που οδήγησε σε νέο κλείσιμο του σχολείου.
Σε απάντηση αυτών των γεγονότων, οι κάτοικοι του Νευροκοπίου έστειλαν τον δάσκαλο Ν. Κοβατσέφσκι στην Κωνσταντινούπολη για να εκφράσουν την επιθυμία τους για ένα σχολείο με διδασκαλία στη βουλγαρική γλώσσα. Ως αποτέλεσμα, από το φθινόπωρο του 1863 έως την άνοιξη του 1866, ο Αθανάς Μποζκόφ ηγήθηκε του βουλγαρικού σχολείου στο Νευροκόπι. Μια σημαντική στιγμή αυτής της εποχής ήταν ο πρώτος εορτασμός της ημέρας των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου στις 11 Μαΐου 1863.
Αγώνας κατά του Ελληνικού Πατριαρχείου και ίδρυση της Βουλγαρικής Κοινότητας
Ο αγώνας κατά του Ελληνικού Πατριαρχείου στο Νευροκόπι ήταν εξαιρετικά σφοδρός, με κύριους αγωνιστές τον Ηλία Ντούκοφ και τον παπά Χαρίτων. Τη δεκαετία του 1850 ιδρύθηκε ανεπίσημα η πρώτη βουλγαρική κοινότητα, η οποία κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου αναγνωρίστηκε από την Υψηλή Πύλη. Ο πρώτος της πρόεδρος ήταν ο Ηλίας Ντούκοφ, και ο κύριος στόχος της ήταν να εκτοπίσει την ελληνική γλώσσα από την εκκλησία και τα σχολεία. Η ένταση κορυφώθηκε το 1867, όταν ο Ηλίας Ντούκοφ και οι υποστηρικτές του κατέλαβαν βίαια την εκκλησία, αρνούμενοι πλέον να δεχτούν λειτουργίες στα ελληνικά.
Ανάπτυξη της Γυναικείας Εκπαίδευσης και η Δράση των Γυναικείων Συλλόγων
Με την οικονομική βοήθεια του εμπόρου Νικολάι Τόσκοφ, το 1867 άνοιξε ένα σχολείο θηλέων με δύο δασκάλες – την Ελένα Νικόλοβα και την Κατερίνα Ντούκοβα. Το 1870 η Κατερίνα Ντούκοβα και η ξαδέρφη της Ελένα Ντούκοβα ίδρυσαν τον γυναικείο σύλλογο „Ουτσενόλυμπιε“ (Μαθητοφιλία), ο οποίος συνέβαλε περαιτέρω στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης μεταξύ των γυναικών.
Το Πολιτιστικό Κέντρο „Ζόρα“ – Κέντρο Λογοτεχνικής Ζωής
Το πολιτιστικό κέντρο „Ζόρα“ (Αυγή) ιδρύθηκε στο Νευροκόπι το 1865 στους χώρους του καταστήματος του Στοΐλ Πολυζοέφ. Διέθετε τη δική του βιβλιοθήκη, τα βιβλία της οποίας δωρίστηκαν από βουλγαρικές κοινότητες από όλη τη χώρα. Κύριος εμπνευστής της δημιουργίας του πολιτιστικού κέντρου ήταν ο Αθανάς Μποζκόφ, αν και αργότερα εκδιώχθηκε από το Νευροκόπι λόγω της τέλεσης λειτουργίας στα βουλγαρικά.
Ο πρώτος πρόεδρος του πολιτιστικού κέντρου ήταν ο Στογιάν Σεχίνοφ. Το καταστατικό του διοικητικού συμβουλίου του κέντρου προέβλεπε την εξασφάλιση γνωστών εφημερίδων και την αγορά όλων των νεοεκδοθέντων βουλγαρικών βιβλίων. Το υλικό παρέχονταν δωρεάν. Κατά την περίοδο 1865-1874, το πολιτιστικό κέντρο διένειμε πολλές εφημερίδες όπως οι „Σαβέτνικ“ (Σύμβουλος), „Βάστόκ“ (Ανατολή), „Τούρτσιγια“ (Τουρκία), „Βρέμε“ (Χρόνος), „Ζόρνιτσα“ (Αυγή), „Πράβο“ (Δίκαιο), „Μακεντόνια“ (Μακεδονία), „Βεκ“ (Αιώνας), „Ίζτοτσνο Βρέμε“ (Ανατολικός Χρόνος) και „Μπουλγκάρσκο Τσιταλίστε“ (Βουλγαρικό Πολιτιστικό Κέντρο). Νέα βιβλία προμηθεύονταν από πλανόδιους βιβλιοπώλες που επισκέπτονταν την πανήγυρη του Νευροκοπίου.
Το 1873 άνοιξε βιβλιοπωλείο στο κτίριο του πολιτιστικού κέντρου, το οποίο προμήθευε σχολικά βιβλία, λαϊκά βιβλία, καθώς και εκδόσεις που είχαν απαγορευτεί από τις τουρκικές αρχές. Ήδη από το 1871 ο Ντιμίταρ Νοζάροφ άφησε στην βιβλιοθήκη του πολιτιστικού κέντρου τις προκηρύξεις της Μυστικής Επιτροπής στη Βλαχία, σχετικά με την προετοιμασία μιας γενικής εξέγερσης.
Η Εκπαιδευτική Εταιρεία „Προσβεστένιε“
Το 1873 ιδρύθηκε στο σπίτι του Ηλία Ντούκοφ η εκπαιδευτική εταιρεία „Προσβεστένιε“ (Διαφώτιση), γνωστή και ως „Εκπαιδευτική Εταιρεία Σερρών-Μελενίκου-Δράμας-Νευροκοπίου“. Ήταν μία από τις πρώτες εκπαιδευτικές εταιρείες στη Βουλγαρία και είχε ως στόχο τη διάδοση της βουλγαρικής εκπαίδευσης και την καταπολέμηση των επεμβάσεων του Ελληνικού Πατριαρχείου. Η διοίκησή της, που εκλέχθηκε τον Σεπτέμβριο του 1874, περιλάμβανε τον Νικόλα Πάνταρεφ (πρόεδρο), τον Πέταρ Σαράφοφ (ταμία), τον Χάτζι Γκεόργκι Ποπιβάνοφ (γραμματέα), τον Σπας Προκόποφ και τον Αθανάς Ποππέτροφ (συμβούλους). Σκοπός της εταιρείας ήταν να „διευκολύνει με τις δυνάμεις της τη διάδοση της διαφώτισης μέσω της βουλγαρικής γλώσσας“, προσελκύοντας και προτείνοντας ικανούς δασκάλους, βοηθώντας φτωχά σχολεία και δωρίζοντας σχολικά βοηθήματα. Η εταιρεία σχεδίαζε επίσης να ιδρύσει ένα „κεντρικό ανώτερο σχολείο“, αλλά η δραστηριότητά της διαλύθηκε μετά τα γεγονότα γύρω από την Εξέγερση του Απριλίου.
Ο Ρόλος της Πανηγύρεως του Νευροκοπίου
Η ετήσια πανήγυρη στο Νευροκόπι επηρέασε ευνοϊκά την πολιτιστική ανάπτυξη της πόλης. Ήταν ένα από τα πιο γνωστά εμπορικά κέντρα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, που διεξαγόταν αρχικά από την 1η έως τις 15 Αυγούστου, και αργότερα – από τις 25 Αυγούστου έως τις 8 Σεπτεμβρίου. Προσφέρονταν διάφορα χειροτεχνικά προϊόντα, με τη συμμετοχή και ξένων από την Ευρώπη στο εμπόριο. Μετά το 1860, συμμετείχαν τακτικά και βιβλιοπώλες, σταλμένοι από τον Χρίστο Γ. Ντάνοφ και τον Δ. Β. Μάντσοφ, οι οποίοι προμήθευαν τους διευθυντές σχολείων με βιβλία και σχολικά βοηθήματα. Στην πανήγυρη διαδίδονταν και επαναστατική προπαγάνδα. Η πανήγυρη σταδιακά έσβησε λόγω της υπερβολικής αύξησης των ενοικίων και των βαριών συνεπειών του Ρωσο-τουρκικού Απελευθερωτικού Πολέμου (1877-1878).
Επιδείνωση των Πολιτιστικών Συνθηκών μετά την Εξέγερση του Απριλίου
Μετά την Εξέγερση του Απριλίου, οι πολιτιστικές συνθήκες στο Νευροκόπι επιδεινώθηκαν σημαντικά. Ο παπάς Χαρίτων (Κράστγιο Άνγκελοφ Καρπούζοφ) από το χωριό Λιμπιάχοβο, που εξελέγη το 1871 ως ο πρώτος πρόεδρος της νεοσύστατης κοινότητας της καζά, μνημονεύεται από τους συμπολίτες του για το δικαίωμα που κέρδισε για τους Βούλγαρους να εκλέγονται και να συνεδριάζουν στο κονάκι. Το 1880 αυτός και ο Πέταρ Σαράφοφ ανέλαβαν να αποκαταστήσουν τις βουλγαρικές εκκλησίες και σχολεία που είχαν καταστραφεί το 1878. Λόγω αυτών των ενεργειών τους, και οι δύο καταδικάστηκαν σε εξορία στη Μικρά Ασία, από όπου ο παπάς Χαρίτων κατάφερε αργότερα να δραπετεύσει.
Συνέπειες του Συνεδρίου του Βερολίνου και της Εξέγερσης του Κρέσνα-Ράζλογκ
Παρά την απελευθέρωση, το Νευροκόπι παρέμεινε εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γεγονός που οδήγησε σε έντονη δυσαρέσκεια. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας κατά των αποφάσεων του Συνεδρίου του Βερολίνου, στις 5 Οκτωβρίου 1878 ξέσπασε η Εξέγερση του Κρέσνα-Ράζλογκ, στην οποία το Νευροκόπι συμμετείχε ενεργά. Ως αποτέλεσμα του χαμένου πολέμου και της εξέγερσης, οι βουλγαρικοί θεσμοί έκλεισαν, και οι αγωνιστές τους είτε εκδιώχθηκαν είτε φυλακίστηκαν.
Αποκατάσταση της Εκπαίδευσης και Αγώνας για Εκκλησιαστική
Ανεξαρτησία Μέχρι το 1882, οι οθωμανικές αρχές δεν αναγνώριζαν τα βουλγαρικά σχολεία στην πόλη και δεν επέτρεπαν το άνοιγμα νέων. Ωστόσο, η σχολική επιτροπή (μοαρίφ κομσιονου) στη Θεσσαλονίκη ήρε αυτή την απαγόρευση. Το 1884-1885 στο Νευροκόπι λειτουργούσαν δύο βουλγαρικά σχολεία – ένα κεντρικό στη Βάροσα με περίπου 100 μαθητές και ένα στην Κόμσαλα με 30-40 μαθητές. Δάσκαλοι στο κεντρικό σχολείο ήταν ο Γκρίγκορ Άνγκελακοφ, ο Τ. Π. Νικόλοφ και ο Δ. Μανόλοφ.
Οι ντόπιοι Βούλγαροι δεν αποθαρρύνθηκαν και κατάφεραν το 1904 να αποκτήσουν σουλτανικό βεράτι, με το οποίο δημιουργήθηκε η Βουλγαρική Επισκοπή Νευροκοπίου, μέρος της Βουλγαρικής Εξαρχίας. Το Νευροκόπι συμμετείχε επίσης στις μάχες κατά την Εξέγερση του Ίλιντεν-Πρεομπραζένσκι, που οργανώθηκε από την ΕΜΕΟ, επιδεικνύοντας την ακλόνητη επιδίωξη του για ελευθερία.
Η Απελευθέρωση του Νευροκοπίου κατά τον Βαλκανικό Πόλεμο
Η πόλη έγινε μέρος του βουλγαρικού κράτους μετά τον Βαλκανικό Πόλεμο. Στις 19 Οκτωβρίου 1912, η ομάδα του ποιητή Πέγιο Γιαβόροφ, ο οποίος κατατάχθηκε εθελοντής και σχημάτισε ομάδα, απελευθέρωσε το Νευροκόπι. Ο Γιαβόροφ εξελέγη πρώτος δήμαρχος της πόλης, αν και για σύντομο χρονικό διάστημα μόλις 5 ημερών. Σε αυτό το σύντομο διάστημα κατάφερε να ανοίξει το πρώτο δημοτικό νοσοκομείο και το πρώτο ταχυδρομείο, θέτοντας τα θεμέλια της σύγχρονης ανάπτυξης του Νευροκοπίου στην ελεύθερη Βουλγαρία.
Be the first to leave a review.
